Muzeum Apoksyomenosa w Mali Lošinj

Kiedy, w 1997 roku, René Wouters, belgijski amator nurkowania schodził pod wodę, nie spodziewał się jak wielkiego odkrycia dokona. Na głębokości 45 metrów, w pobliżu wyspy Vele Orjule, nieopodal wyspy Lošinj, Wouters zauważył wystający z piaszczystego dna posąg. Po jego wydobyciu z dna Adriatyku, 27 kwietnia 1999 roku, okazało się, że wykonana z brązu figura, datowana na II lub I wiek p.n.e. przedstawia greckiego atletę, nazwanego później Apoksyomenos.

Nazwa Apoksyomenos pochodzi od greckiego słowa Apoxyesis oznaczającego czynność oczyszczania strugiem ciała atlety z oliwy i kurzu. Niestety nie udało się odnaleźć strugu przy figurze Apoksyomenosa. W Malim Lošinju znajduje się Muzeum Apoksyomenosa, gdzie znajduje się posąg.

Początkowo koncepcję tworzenia tak dużej jednostki muzealnej, dla jednego posągu, uważaliśmy za nie do końca trafioną. Po wizycie stwierdzamy, że to świetny pomysł. Gdyby Apoksyomenos trafił do dużego muzeum, jego ideał, prawdopodobnie zniknąłby w gąszczu innych znalezisk i dzieł sztuki.

Apoksyomenos z Mali Lošinj

Wykonany z brązu Apoksyomenos z Mali Lošinj ma wysokość 192 centymetrów i waży 308 kilogramów. Stoi na 10-centymetrowym cokole, który odnaleziono kilka miesięcy po podniesieniu figury z dna. Przeprowadzone badania potwierdzają, że figura, najprawdopodobniej została wykonana w II lub I wieku p.n.e. w greckiej odlewni, a sama figura wzorowana była na oryginale z IV wieku p.n.e.

Istnieje osiem posągów Apoksyomenosa – sportowca myjącego swoje ciało po zawodach. Prócz Apoksyomenosa z Mali Lošinj tylko dwa z nich są wykonane z brązu. Jedna pochodzi z Efezu (obecnie eksponowania w wiedeńskim muzeum historii sztuki), a z drugiej pozostała wyłącznie głowa (eksponowana z muzeum sztuki w Forth Worh w USA). Pozostałem posągi wykonane są z kamienia.

Prace konserwatorskie

Po przetransportowaniu figury do Chorwackiego Instytutu Konserwacji Zabytków w Zagrzebiu, przez kilka lat (od października 2000r.) odbywało się skrupulatne oczyszczanie Apoksyomenosa z osadu.

Pierwszą operacją konserwującą było odsalanie w celu usunięcia rozpuszczalnych soli, a zwłaszcza szkodliwych chlorków. Następnie usunięto inkrustacje, wyłącznie mechanicznie, bez stosowania jakichkolwiek preparatów chemicznych. Zabiegi te trwały trzy lata. Następnie rozpoczęto uzupełnienie braków w powierzchni, a wewnątrz posągu umieszczono specjalną konstrukcję wspierającą, bez której, obecnie osłabiony posąg nie mógłby stać.

Podczas renowacji w korpusie posągu znaleziono dużą ilość materiału organicznego – kawałki drewna, gałązki, liście, resztki różnorodnych nasion i owoców oraz resztki owadów. Po dalszych badaniach, ustalono, że w posągu żył mały gryzoń, prawdopodobnie była to mysz polna.

Gryzoń mógł wkraść się do posągu przez otwór w podeszwie lewej stopy. Zakłada się, że mieszkał w posągu przed jego wystawieniem, kiedy był przechowywany w magazynie jego twórcy. W lewym ramieniu posągu, konserwatorzy znaleźli całe gniazdo wykonane z traw, gałązek i liści. Znaleziono także liście laurowe, które prawdopodobnie zostały użyte do zamknięcia wejścia do gniazda, podobnie jak resztki owoców, którymi żywiła się mysz.

To właśnie pozostawione przez gryzonia resztki organiczne posłużyły do ustalenia wieku posągu, na podstawie datowania węgla (C14).

W 2006 roku posąg był już gotowy zaprezentować się szerszej publice. Najpierw wystawiono go w Zagrzebiu. Nastepnie Apoksyomenos trafił do Mali Lošinj, gdzie, 30 kwietnia 2006 roku otworzono Muzeum Apoksyomenosa.

W 2007 roku projekt otrzymał Nagroda Unii Europejskiej za dziedzictwo kulturowe / Nagroda Europa Nostra, 2007 – projekt otrzymał medal w kategorii „Dzieła sztuki”.

Historia figury Apoksyomenosa

Równolegle z pracami nad figurą trwały badania, których celem było poznanie materiałów, technik produkcji oraz chronologicznego i geograficznego położenia miejsca produkcji posągu. Badania te potwierdziły, że posąg został odlany w brązie z wykorzystaniem pośredniego procesu traconego wosku, a figura składa się z siedmiu części odlewanych osobno: głowy, tułowia, nóg, ramion i genitaliów.

Brąz ma grubość od 3 do 5mm, z wyjątkiem głowy, gdzie w miejscu włosów, nosa i uszu brąz jest grubszy. Ponieważ w środku nie znaleziono glinianego rdzenia, całą powierzchnię wewnętrzną, która świadczy o procesach, w jakich posąg został odlany i połączony, sfotografowano aparatem endoskopowym.

Na podstawie dotychczasowych badań można założyć, że posąg był ładunkiem rzymskiego statku płynącego na północ do jednego z głównych miast, takich jak Akwileja, Rawenna lub Pula, lub do poza miasto np. do luksusowej willi w zatoce Verige na wyspie Veli Brijun.

Piętrowe muzeum Apoksyomenosa

30 kwietnia 2016 roku otwarto Muzeum Apoksyomenosa w Mali Lošinj, które znajduje się przy głównej promenadzie, w kamienicy/pałacu Kvarner. Niezbędne informacje znajdziecie na stronie muzeum muzejapoksiomena.hr

Ceny biletów do muzeum

• Dorośli: 75kn
• Dzieci do 12 r.ż.: wstęp wolny
• Bilet rodzinny (rodzice + dziecko poniżej 12 r.ż.): 115kn
• Grupy powyżej 10 osób: 60kn/osoba
• Młodzież (12-18 lat) i studenci: 40kn
• Seniorzy powyżej 65 r.ż.: 40kn

Muzeum mieści się na trzech piętrach i składa się z 4 tematycznych sal. W każdej z nich, kolejno dowiemy się jak wyglądało odkrycie, podniesienie i restauracja posągu (czarny pokój), zobaczymy materiał wideo będący dokumentem o chorwackim Apoksyomenosie (kolorowy pokój), zobaczymy wycinki z prasy z całego świata, w której wspominano o tym niecodziennym znalezisku (żółty pokój).

W ostatniej sali (biały pokój) znajduje się posąg Apoksyomenosa. W białym pokoju utrzymywana się odpowiednia wilgotność, towarzyszy nam ochrona. W tej sali możemy przebywać maksymalnie dlatego śpieszymy się by jak najdokładniej obejrzeć każdy, najdrobniejszy szczegół posągu. W sali nie można wykonywać zdjęć posągowi. Można to uczynić dopiero w ostatniej salce poprzez zamieszczony wielki wizjer.

Idealne proporcje oraz wykonanie detali robi wrażenie, szczegółów włosów Apoksyomenosa. Biorąc pod uwagę fakt, że posąg został wykonany ponad dwa tysiące lat temu, człowiek nabiera wielkiego szacunku do jego twórców. Niektórzy, współcześni twórcy posągów mieliby czego się uczyć od greckich mistrzów.

UWAGA: w muzeum znajdują się zarówno wąskie schody ruchome jak i zwykłe, strome schody, osoby z wózkami dla dzieci proszone są o pozostawianie wózków na dole, przy kasach. Osoby niepełnosprawne, mogą bez utrudnień korzystać z muzeum, po zgłoszeniu tego faktu w informacji muzeum, zostaną poprowadzeni inna drogą.